Апшақ ачығы

Қышқы тайғаба ийги мылтықтығ кижи шанаба парчалар. Эбире шын турча шаналар ла ығрапчалар.

— Ам раақ қалбады, — теп айтча пурунғу кижизи. Чуққа поларға керек. Чуққанаӊ ол кижилер қаштын сынынға шықтылар.

— Антондуне, кӧрчаӊ ма чадық тӧзӱнде оймақ? — сурады пурунғу кижи сонғу кижизин. — Ана, — ол апшақ инни. Мен кӱскӱде аны кӧргем, ол анда қыштапча. Кӧрчаӊ ма оймақтаӊ соқтынғыжы шықча?

— Э-о, кӧрчам, — айтты пашқазы.

— Ам мен аны шығарам, а сен оймақ алында турсал. Шықса ла — атызарзыӊ. Чақшы костенип ат, а то апшақ улуғ, чӱчеле пожаттырсаларыбыс. Пылар мылтықтарын шурубустулар, октапсалдылар ишо чолды, рюкзактарыӊ. Пирсин (ады Антон) парып улуғ шерди кезибалды.

— Ам мен парып, шушклап кӧрей, а сен Мыколай ағаш кексинде турсалып, қадар.

Мыколай ағаш кексинде пре элиғ метр шени ин ақсынаӊ турсалып қадар шықты. Шаналарын шурубусту, қарды эбире тепсебисти, сол қолунга падырбаш араларынға оқтуғ патроннар тудунсалды. Ам қадарча.

Антон, мылтығын пелнепкелип, чуққанаң ин кексинге пар шықты. Сол қолунда ол шерды аппарча. Келеберип, ол шердибе ин кексинде оймақ иштебисги, анаң шердибе шушқлап чымчақ небе табалды. Ол чимчақ небены айабан анаң шышқаны! — «Эбей, азағымай!!» — инең уғулпарды. Антон ақтеқ полупсту. Или ааң қулағынға урулпарды или шынап кижи ӱнӱ уғулча. «Ақтап қарып пардым, қулағымға разный небе уғулча»,— теп, Антон пазоқ шушқлап шықты. Но пазоқ пирда небе ақтабанча и апшақ та иннең, шықпанча. Нойғанче шушқлады Антон ин иштинде шердибе, но апшақ чуққа полча. Ӧкпеленип, оймақа ақтады:

— Эй, қортуқ, апшақ! Қоруқпан шықсан пеере, арий уруш кӧрерибис!

— Шықпассым! — уғулпарды ин иштинең.

Қоруқпарып Антон сағыш чоқ Мыколайға чӱгӱр келди.

— Уқтуң ма! По-о апшақ кижи тилибе эрбектешча!

— Уй-о-о!! Ақтап уқпадым. Саға қулағынна уғулпарды. Қачен апшақ кижи тилибе эрбектешкен. Қайде мен аны кирип пичақпа шашсалай. Мен уже кӧп апшақ пичақпа щашсалғам.

— Чо-о, чо-о, алынчаӊ ма! Анаӊ пожаттырсалзаӊ, мен но-о иштерим. Парып пока отчағаш қабыскелип, азьпғ чибалаӊ. Апшақ пирда черге парбас. Чиш чибалып, пазоқ шығарабыс. Иирге тӧӧнче шығарбаларыбыс. Мееӊ мында чарымаш пар.

Ам пылар ийгеле ағаш тӧзӱнде қар қурепкелип отчағаш иштибистилер. Азық шығаркелип, отқа изиткелип, одуруп чипчалар. Антон чарым шығарбалды. Чӱс грамнаӊ ишкелип азық чипчалар. Ийгинчизин уруп ижибистилер. Эрбек параберды. Конечно, ачықтаӊ ӱчӱн и апшақтаӊ. Пажабысты Мыколай.

— Ма, Антон, уқсан. Мееӊме пылтыр мындығ керек полған. Пырас пажында пир қатнап ачықтап чӧрдӱм. Пир қатнап пещера табалдым. Аға кирип кӧргеним, абуғ! Тоғус апшақ қосқурақ тарткелип узупчалар. А мен чағысқалазым, коштағы апшағыӊ сийбанкелип, шықпардым. Маға пир ле апшақ керек, а мында тоғус узупча. Одағымға келип, замок алвалып парчазын пектепсалып парыбыстым.

Ол темнерде иннеӊ апшақ пазы кӧрӱнкелди. Апшақ кижилерге тӧбе кӧрбалды, уғыбалды, чыстанмалды и ӧстепкелип иннеӊ шықкелди. Туруп, қычынмалды, анаӊ чуққа кижилер тӧбе пар шықты. Ол темнерде Антон чӧйлап шықты.

—А мееӊме миндиғ небе полған. Пир қатнап, қачен мен эмде телевизор кӧргеним, қуртуйағым чӱгӱр киркелди. Сен, айна, — ақтапча,— мында пудун ӧре тутсалып телевизор кӧрчаӊ. Тағда тезе, апшақ нектерибисты шалдапча!

Қапчығай шыға чӱгӱрдӱм. Ырчақ ла қапкелип, қуртяқ сооба маӊзырапчам. Кӧргеним, шынап, тызроқ апшақ одуркелип мееӊ негимны шалдапча. Мойнуң, самый пельмен эдин уже чибистыр. Қайрақаӊныӊ шайтаны, теп шақтадым, сен мени пельмен чоқ арттысалдыӊ! Эде айткелип, ол ашпақты ырчақтабыстым. Апшақ эбей ла, — теп, қалып маға аттыбысты. Қабыш парыбыстыбыс. Мен кӱштӱғ кижи, но апшақ кӱштӱгоқ полтур. То мен ааӊ алтында, то ол мееӊ ӱстӱнде — недле қабышчабыс. Уӊнабанчам, қанче ишо қабыжар эдибис, но мында мееӊ қуртуйағым чӱгӱркелди.

— Сен апшағаш, но-о мееӊ апшыйымма иштепчаӊ ма, теп, шақтапкелип, қабып, ашпақтыӊ мойнуң қазыра пазыбысты. Анаӊ чуктенмалып, апшақты эмге аппарыбысты — мееӊ қуртуйағым пакатыр-не, мен пире қатнап аға шыдабанчам урушқанда. Мен қуртуйағым сооба некти чӱктеп аппарыбыстым.

Ол темнерде ашпақ кексинеӊ келип, кижилерди сурады: — А маға артыстар ба? Ийги ачықчыл кижи тура серкип кексилериӊ кӧрдӱлер. Пир минут шени пылар ол небеге кӧрдӱлер, анаӊ ақташкелип, ӧре аттыпкелип, шана чоқ мылтық, рюкзак артыскелип, арал аара сынға сийдиристилер. Оқ чилеп, адылкелип чӱгӱрӱп, чӱчеленеӊ чоқ полпардылар.

А апшақ от қыйзынға одуркелип, азықтарын чип шықты. Арағачақ арий қалбоқтур. Ол кижинеӊ той полубусту. Ол пирда апшақ полбады, а алиментардаӊ чажынчаған шор кижи полған полтур.

Вениамин Борискин